Senet Ciro Ne Demek?
Tanım ve Hukuki Çerçeve
Senet ciro, bir senet üzerinde yer alan alacak hakkının, senet sahibi tarafından başka bir kişiye devredilmesi işlemidir. Başka bir deyişle, senet üzerindeki hak, senedi elinde bulunduran tarafından imzalı bir beyanla başka birine aktarılır. ([EkinLaw][1]) Hukukumuzda bu işlem özellikle Türk Ticaret Kanunu (TTK) kapsamında, 648, 649, 681‑690. maddeleri arasında düzenlenmiştir. ([ktrhukuk.com][2])
Ciro işlemi yalnızca alacağın devrini değil, aynı zamanda senedin tedavülünü yani el değiştirmesini kolaylaştıran, hak ve sorumluluk zincirini sürdürmeyi amaçlayan bir mekanizmadır. ([Av. Seçil İlayda SÖNMEZ][3])
Tarihsel Arka Plan
Kıymetli evrak hukuku çerçevesinde “senet”, borç‑alacak ilişkisini yazılı hale getiren ve belirli şartlarla devredilebilen bir belge olarak uzun süreli bir geçmişe sahiptir. Emre yazılı senetlerin devri için özel şekil şartları geliştirilmiş, tedavül edebilmeleri için “ciro” gibi hukuki işlemlere ihtiyaç duyulmuştur. Günümüzde kullanılan sistemin kökenlerinde, ticaretin gelişmesiyle birlikte senetlerin el değiştirmesi, güven ilişkilerinin yazılı bir biçime bürünmesi süreci yatmaktadır.
Türkiye’de ticari hayatın düzenlenmesini amaçlayan TTK devreye girene kadar, eski kanunlarda ve hukuk doktrininde senet devri ve ciro işlemlerine ilişkin farklı düzenlemeler bulunmaktaydı. Modern normlar ise senetlerin yalnızca el değiştirmesi değil, devralanın haklarının korunması ve işlemin kaydının tutulması yönünde sistematik kurallar ortaya koymuştur. Bugün, bir senedin arkasına yapılan ciro işlemi hukuki geçerlilik kazanırken, tarih boyunca bu işlem yalnızca alacaklının başka birine borcu devretmesi değil, ticaretin güven ortamını destekleyen bir araç olarak da görülmüştür.
Temel Unsurlar ve Akademik Tartışmalar
Ciro kavramının akademik literatürde öne çıkan unsurları şunlardır:
– Hukuki niteliği
Ciro, tek taraflı bir irade beyanıdır; taraflar arasında bir sözleşme yapılması şart değildir. ([Av. Seçil İlayda SÖNMEZ][3]) Ayrıca, ciro eden (ciranta) kendi alacak hakkını değil, senetten doğan hakları devreder. ([EkinLaw][1])
– Şekil ve türleri
Senedin arka yüzüne veya senede eklenen bir belgeye (alonj) “ödeyiniz X kişiye” gibi ibareyle yapılabilir. Tam ciro ve beyaz ciro olmak üzere başlıca iki biçimi vardır. Tam ciroda, ciro yapılan kişi açıkça belirtilir; beyaz ciroda sadece “ödeyiniz” ya da sadece imza bulunur. ([Hukuk Dershanesi][4])
– Fonksiyonları
Ciro uygulamasının üç temel fonksiyonu akademik kaynaklarda vurgulanır:
Temlik fonksiyonu: Alacak hakkının devrini sağlar. ([Av. Seçil İlayda SÖNMEZ][3])
Teşhis fonksiyonu: Kimlerin hak sahibi olduğunu, ciro zinciriyle tespit eder. ([istanbul girişimcilik kulübü][5])
Teminat fonksiyonu: Ciro yapanın, sonraki hamilin ödenmeme durumunda sorumluluğunu üstlenmesiyle likiditeyi artırır. ([mahirersoy.av.tr][6])
– Günümüzdeki tartışmalar
Akademik çevrelerde özellikle aşağıdaki hususlar tartışılmaktadır:
– Senedin nama yazılı mı, emre yazılı mı olduğu, cirosunun mümkün olup olmayacağı. Örneğin nama yazılı senetlerin, emre yazılı senetlere özgü ciro usulüne tabi olup olmadığı konusu. ([Yk Avukatlık Eskişehir Avukat][7])
– Vadeden sonra yapılan cironun sonuçları ve geçerlilik sınırları. Geç yapılmış ciro (ya da gecikmiş ciro) ile alacağın temliki arasındaki farklar üzerinde durulmaktadır. ([Ekin Hukuk][8])
– Dijitalleşme ve elektronik senet sistemlerine geçiş sürecinde, geleneksel ciro mekanizmasının hukuk sistemleriyle ne ölçüde bağdaşacağı. Bu alandaki literatür henüz gelişmekte.
Okuyucuya Notlar
– Eğer elinizde bir senet varsa ve bu senedi devretmek istiyorsanız, “ciro” ibaresi ile birlikte imza atılması ve senedin devralana teslim edilmesi gerekmektedir.
– Senedin arka yüzündeki ciro zinciri ve imzalar, hak sahibinin kim olduğunu belirlemek açısından önemlidir.
– Ciro işlemini yaparken “şartlı” ya da “kayıtlı” ciro ibaresi koymak hukuken geçersiz sayılabilir; ciro kural olarak kayıtsız ve şartsız olmalıdır. ([Hukuk Dershanesi][4])
– Vadeye kadar yapılan ciro işlemleri hukuken tam ciro niteliği taşırken; vadeden sonra yapılanlar bazı istisnalarla ve farklı sonuçlarla karşılaşabilir.
Sonuç olarak; senet ciro işlemi, basit bir devir işlemi gibi görünse de, hukuki niteliği itibarıyla senet üzerindeki hakların devri, zilyetliği ve sorumluluğun yeni kişi(ler)e geçmesi açısından dikkat edilmesi gereken karmaşık bir mekanizmadır. Okuyucunun, senet düzenleme ve devretme sürecinde hukuki danışmanlık alması önerilir.
[1]: “Ciro Ne Demek? – EkinLaw”
[2]: “TÜRK TİCARET KANUNU’NA GÖRE (648 – 649, 681 – 690) CİRO SİSTEMİ”
[3]: “Kambiyo Senetlerinde Ciro – Av. Seçil İlayda SÖNMEZ”
[4]: “Ciro Nedir? Tam Ciro ve Beyaz Ciro Nedir? – Hukuk Dershanesi”
[5]: “Ciro Nedir? – igkonline.org”
[6]: “Ciro | Ersoy Hukuk Bürosu”
[7]: “Senette ciro nedir – senet nasıl ciro edilir”
[8]: “Ciro Ne Demek? Nasıl Hesaplanır? – Ekin Hukuk”